Mensen kun je volgens een kwadrantenmodel in verschillende persoonlijkheden onderverdelen en voor paarden is dat in de grote lijn vergelijkbaar. Pat Parelli heeft zo’n persoonlijkheidsmodel specifiek aangepast op paarden en dit model ‘de Horsenality’s’ genoemd. Paardenpersoonlijkheden zou je in het Nederlands kunnen zeggen. Paarden zijn er in verschillende temperamenten, en ieder met hun eigen typerende kenmerken. Net als bij mensen, hebben paarden van nature een bepaalde ‘frame of mind’, een bepaalde manier van ‘in het leven staan’ en in meer of mindere mate aanwezige instinctieve reacties.
Doel van het Horsenality’s model is om – in elke situatie – te kunnen inschatten in welk kwadrant je paard zich op dat moment bevind, én wat dat betekent. Dus; welke dingen je beter wel en welke dingen je beter niet kunt doen op dat moment. Als je weet hoe je paard denkt en waarom hij zo denkt, word het steeds makkelijker om hem te kunnen begrijpen, en hem op een dusdanige manier te kunnen benaderen dat je hem zo goed mogelijk kunt ‘bereiken’.
We lichten eerst het model toe. Er word onderscheid gemaakt tussen:
- Horizontaal: LB en RB
- Verticaal: ‘introvert’ en ‘extrovert’.
Dan word er nog onderscheid gemaakt in temperament. Hoe meer temperament, hoe extremer bepaalde eigenschappen aanwezig zijn en getoond worden.
LB staat voor ‘leftbrained’ oftewel; een paard wat zijn linkerhersenhelft gebruikt. Zo’n paard is in staat na te denken en te leren. Hij is kalm en ontspannen.
RB staat voor ‘rightbrained’ oftewel; een paard wat zijn rechterhersenhelft gebruikt. Zo’n paard functioneert op zijn instinct, is vluchterig, wantrouwend en gespannen.
Een introvert paard is in zichzelf gekeerd en beweegt zijn voeten liever niet.
Een extrovert paard beweegt het liefst juist wel en kan niet makkelijk stil staan.
Op deze manier kun je 4 combinaties maken met ieder hun eigen typerende kenmerken en daarbij horende sterke en zwakke punten:
- Leftbrain Introvert (LB-I) Een in zichzelf gekeerd paard dat in staat is om na te denken. Vaak bestempeld als ‘lui’, omdat deze paarden niet zo graag bewegen.
- Leftbrain Extrovert (LB-E) Een paard dat in staat is om na te denken en graag beweegt, de grapjas!
- Rightbrain Introvert (RB-I) Een in zichzelf gekeerd paard dat bang is en bevriest. Het vaak verkeerd gelezen paard, wat dan ‘ineens’ ontploft.
- Rightbrain Extrovert (RB-E) Een paard dat op zijn vluchtinstinct functioneert en daarbij moet bewegen, vaak gevaarlijke paarden aan je lijntje die je om de oren springen.
Een paard is niet per definitie één Horsenality. Dit kan per moment verschillen, en vaak heeft angst daar veel invloed op. De kunst is dus om per situatie in te schatten waar je paard zich bevind. Het doel is wel voor ieder paard hetzelfde: Gecentreerd en in balans raken.
In bovenstaande chart staan de meest kenmerkende eigenschappen, en dit komt niet altijd even positief over. Daarom is er op dezelfde manier een chart voor de positieve eigenschappen van de horsenality’s gemaakt.
Verschillende Horsenality’s hebben verschillende benaderingen nodig. De mentale toestand van het paard bepaalt welke oefeningen en tactieken slim zijn, en welke niet.
De Leftbrained Introvert (LBI)
Wat heeft dit paard nodig: Motivatie! Pat zegt dat zo, dit paard vraagt zich af ‘What’s in it for me?’ Oftewel, waarom zou hij iets gaan doen? Op de één of andere manier moet je wat je wilt doen zo interessant en/of leuk maken dat dit paard een reden ziet om mee te werken.
Wat zijn de positieve eigenschappen van dit paard: Ze zijn kalm en een stabiele factor. Ze zijn niet zomaar van hun stuk gebracht en betrouwbaar. Ze zijn een soort rots. Als je de ‘voorwaarts denken knop’ gevonden hebt, bijvoorbeeld heerlijke recreatie paarden!
Wat moet je bij dit paard vooral niet doen: Respectloos en lomp worden. Je kunt steeds grover worden, ze zullen er altijd een schepje bovenop doen. Het is zoeken naar een compromis, en vooral; zelf zacht blijven! Deze paarden zijn vaak ‘zwaar’ en ‘lomp’ (gemaakt!). Toch kunnen ze ontzettend zacht en lief zijn, als je dat zelf maar blijft. De kunst is niet gefrustreerd te raken maar de uitdaging te zien.
Wat zijn goede oefeningen voor dit paard: Hersenkrakers. Vraag ze iets heel moeilijks, waarbij de voeten niet tot nauwelijks bewogen hoeven te worden (want daar hebben ze helemaal geen zin in!) maar waarbij het brein aan de gang moet. Als je ze weet te ‘pakken’ tussen de oren, interessant word voor ze, zullen ze vanzelf de voeten willen gaan bewegen.
De Leftbrained Extrovert (LBE)
Wat heeft dit paard nodig: Play, uitdagingen! Dit paard moet constant mentaal uitgedaagd worden, bij dit paard kun je niet vaak genoeg iets nieuws introduceren. Hij moet bezig gehouden worden en je zal constant bezig moeten zijn interessant te blijven.
Wat zijn de positieve eigenschappen van dit paard: Ze zijn speels, vrolijk en meegaand. Ze bewegen graag en zijn dus heerlijke paarden om actief en veelzijdig mee aan de gang te zijn.
Wat moet je bij dit paard vooral niet doen: Gehoorzaamheid afdwingen, elke dag hetzelfde doen of constant ‘nee’ zeggen. Deze paarden tonen vaak veel initiatief. De kunst is van jouw idee zijn idee te maken, maar wel eerst zijn idee te begrijpen. Dit paard moet een beetje het gevoel hebben dat hij wat in te brengen heeft om vervolgens vrolijk met jou mee te doen. Dit zijn de paarden die zichzelf wel eens lostrekken uit frustratie of verveling als je het verkeerd aanpakt, om dan vervolgens hun eigen feestje te gaan bouwen.
Wat zijn goede oefeningen voor dit paard: Elke dag iets nieuws, dingen waarbij hij veel moet bewegen en nadenken, hij mag constant uitgedaagd worden, de moeilijkheidsgraad mag steeds verder omhoog. Al je creativiteit mag erin!
De Rightbrained Introvert
Wat heeft dit paard nodig: Vertrouwen! Vertrouwen in jou, in zijn omgeving. Rust, en veel tijd om na te denken. En vooral; zelfvertrouwen.
Wat zijn de positieve eigenschappen van dit paard: Ze zijn over het algemeen heel gehoorzaam, lief en rustig. Ze hebben een grote ‘will to please’.
Wat moet je bij dit paard vooral niet doen: Die ‘will to please’, dat is precies wat maakt dat je ze makkelijk overvraagt, ze doen er alles voor het goede antwoord te geven. Op deze paarden moet niet te veel druk gezet worden, ze hebben tijd nodig om na te denken en mentaal bij de les te kunnen blijven. Ze zijn snel overprikkeld, dit word alleen vaak pas veel te laat gezien omdat ze zoveel inwendig opkroppen.
Wat zijn goede oefeningen voor dit paard: Rustige oefeningen waarbij er niet veel fysieke actie gevraagd worden. Oefeningen waarbij het paard in alle rust na kan denken en de puzzel op kan lossen, waardoor zelfvertrouwen gebouwd word. Deze paarden hebben heel veel baat bij patronen. Veel herhaling, tot ze ergens mee vertrouwd zijn. Veel afwisseling maakt deze paarden onzeker(der).
De Rightbrained Extrovert
Wat heeft dit paard nodig: Focus en veiligheid! Er stroomt enorm veel activiteit en adrenaline door dit paard, die moet op de één of andere manier in goede banen geleid worden. Dit paard heeft een sterke leider met veel focus nodig die het paard weer ‘met vier voeten op aarde’ weet te krijgen.
Wat zijn de positieve eigenschappen van dit paard: Als deze paarden eenmaal gekalmeerd zijn, zijn het vaak fantastische dieren om mee te werken. Ze bewegen graag en zijn enorm atletisch. Als ze jou als leider hebben ‘ontdekt’ gaan ze voor je door het vuur.
Wat moet je bij dit paard vooral niet doen: Hem vertellen het rustig aan te doen. Hoe meer je deze paarden sust en probeert tegen te houden, hoe gekker ze worden.
Wat zijn goede oefeningen voor dit paard: Zijwaarts, achterwaarts en veel van richting veranderen. Als je deze paarden op een volte of rechte lijn zet, kalmeren ze nooit en blijven ze lopen tot ze bij wijze van spreken dood neer vallen. Geef ze een taak waarbij ze wél kunnen bewegen, maar ook na moeten gaan denken. Het omstappen en coördineren van de achterbenen eist van ze na te gaan denken. Daarom zijn achterwaarts, zijwaarts en van richting veranderen door de achterhand te laten omstappen zulke goede oefeningen voor ze.
In het kort samen gevat:
Introverte paarden: Eerst het brein, dan de voeten.
Als je ze mentaal ‘bij jou’ krijgt, volgen de voeten vanzelf. Deze paarden vanaf het begin dwingen hun voeten meer te bewegen zal ervoor zorgen dat ze alleen maar introverter worden. In het geval van een RB paard kun je zo zelfs een ontploffing veroorzaken.
Extroverte paarden: Eerst de voeten, dan het brein.
Deze paarden mentaal bij jou krijgen lukt simpelweg niet als ze niet eerst de voeten mogen bewegen. Het is zoeken naar een manier om de weg van die voeten steeds meer die van jou te laten worden, waardoor er ‘mentale connectie’ volgt.
Rightbrained paarden: Eerst vertrouwen, dan nieuwe dingen.
Een paard wat bang is, heeft baat bij patronen, bij herhaling, moet eerst vertrouwen in jou, zichzelf en/of zijn omgeving krijgen voordat je hem iets kunt leren. Deze paarden KUNNEN niet leren zolang ze bang zijn en instinctief reageren. Je moet ze eerst in hun ‘learning frame of mind’ zien te krijgen voordat je met iets nieuws of uitdagends aan kunt komen.
Lefbrained paarden: Wees uitdagend en waak voor dominantie.
Zorg dat deze paarden een reden zien met jou in gesprek te blijven. Zien ze die niet, zijn ze weg, letterlijk of figuurlijk. Zelfvertrouwen bij een paard, ligt erg dicht bij dominantie. Waak daar bij deze paarden heel scherp voor. Als je de dominantie verhoudingen langzaamaan laat glippen, valt er vaak geen land te bezeilen met deze paarden. Maak er geen strijd van, die verlies je. Met deze paarden is er maar één ding belangrijk; maak er een spelletje van.