Pat Parelli – mijn grote inspiratie en de rode draad in wat ik doe, aangevuld met van alles en nog wat – heeft diverse mooie ‘rijtjes’, waaronder de 8 principes van Horsemanship.
The Eight Principles of Horsemanship:
1. Horsemanship is natural
2. Don’t make or teach assumptions
3. Communication is two or more individuals sharing or understanding an idea
4. Horses and humans have mutual responsibilities
Humans
a. Don’t act like a predator
b. Have an independent seat
c. Think like a horse
d. Have the natural power of focus
Horses
a. Don’t act like a prey animal
b. Maintain gait
c. Maintain direction
d. Watch where you’re going
5. The attitude of justice is effective
6. Body language is universal
7. Horses teach humans and humans teach horses
8. Principals, purpose and time are the tools for teaching
Ik werk in dit artikel deze 8 principes een stukje uit. Dit is dus eigenlijk het basis gedachtengoed; dingen om constant in je achterhoofd te houden, je bewust van te zijn!
#1 Horsemanship is natural
Als je de natuur van paarden begrijpt, kun je dat inzetten om tot een fijn partnership te komen, om samen te werken. Om samen te ontwikkelen, beide emotionele stabiliteit te verkrijgen, in harmonie samen bezig te kunnen zijn, heldere communicatie te verkrijgen.
Parelli bestaat uit 4 ‘Savvy’s’; ofwel; 4 gebieden om je in te ontwikkelen.
- Online = grondwerk aan een leadrope
- Freestyle = rijdend, zonder contactteugel, dus met de nadruk op focus en gevoel ontwikkelen
- Liberty = grondwerk in vrijheid / los
- Finesse = rijdend met contact, voor meer verfijning en precisie en meer focus op correcte lichaamshouding van het paard
Als je op al die gebieden zorgt voor voldoende kennis en ervaring, kun je een goede leider voor je paard zijn en geven wat nodig is om veilig en leuk met elkaar bezig te zijn. Het programma is onderverdeeld in ‘Levels’, waarvan van de eerste 4 ook echte lespakketten zijn gemaakt om thuis te bestuderen. Je kunt als je wilt ook auditie doen door een filmpje in te sturen, om zo je Levels te halen. Er zit een logische opbouw in het programma;
- Level 1 is alleen het onderdeel Online.
- In Level 2 wordt het Online gedeelte moeilijker (afstand en snelheid bouwen op, er word fijnere communicatie verwacht) en word het begin van Freestyle rijden geïntroduceerd.
- In Level 3 wordt het onderdeel Liberty toegevoegd
- In Level 4 komt het onderdeel Finesse erbij
Er bestaan fijne assesment lijsten met specifieke oefeningen per Level & Savvy.
#2 Don’t make or teach assumptions
Aannames maken is gevaarlijk, dingen invullen voor een ander of je paard kan leiden tot misverstanden, gevaarlijke situaties en emoties die hoog oplopen. Ga nergens zomaar vanuit; bereid dingen goed voor. Als je bij je paard bent, probeer er dan écht te zijn, met je volle aandacht. Leer je paard ook geen aannames maken, een ‘slechte gewoonte’ is zo aangeleerd. Denk bijvoorbeeld aan naar huis draven, altijd galopperen in de berm etc. Wees slim en denk goed door; ‘set it up for succes’ is een goed mantra. Hoe kun je het veilig en duidelijk houden; en van daaruit leuk? 🙂
#3 Communication is two or more individuals sharing or understanding an idea
Je wilt geen ‘slavendrijver-slaaf’ relatie met je paard; je wil échte communicatie. Je paard moet ‘nee’ kunnen zeggen, of kunnen zeggen wat hij ergens van vind. Ik schreef er eerder al dit stukje over;
Feedback; een belangrijk en waardevol hulpmiddel om communicatie te verbeteren.
Je persoonlijke referentiekader doet zowel iets met hoe je ‘de boodschap’ verzend, als met hoe je hem ontvangt. Soms is het dus ook goed om na te denken over het referentiekader van de ander en je af te vragen of je manier van communiceren wel past bij de situatie.
Het aller belangrijkste is denk ik dat je – zowel bij het geven als bij het ontvangen van feedback – het bij jezelf houdt. Wat doet het met jou, wat voel je, wat kan je ermee? Welke vraagtekens kun je plaatsen, welke grenzen wil je afbakenen? Wederzijds respect en vertrouwen zijn de sleutels tot succes. Dingen die niet gaan zoals je zou willen, zit altijd in (een gebrek aan) 1 van die 2.
Zowel de pony’s als de kinderen die ik lesgeef zijn heel puur in hun feedback, ze zeggen niet altijd precies wat ze bedoelen maar in de kern is het altijd wel duidelijk. Ik leer de laatste tijd vooral dat je veilig en relaxed voelen met stip op nr 1 moet. Anders kun je niet fijn leren en anders ben je liever ergens anders dan in de les.. Oranje zone in om te groeien is prima af en toe, maar het grootste gedeelte van de les moet wel ‘groen’ zijn 💚
(Ieder paard – en ieder mens! – heeft een zogenaamde comfort zone. Daar waar je je prettig voelt, bekend terrein. Je kunt het in kleurtjes zien, je comfort zone is je groene zone. Daarbuiten word het oranje; oncomfortabel, maar dáár ligt de ‘learning zone’. Daar waar je je kunt ontwikkelen, waar je kunt groeien., waar je je comfort zone op kunt rekken. Op een gegeven moment wordt het rood. Daar waar de paniek toeslaat, waar je je je onveilig voelt. Zó ver je comfort zone uit is niet zo’n goed idee, voor je paard dus ook niet! Probeer constant te schakelen tussen groen en oranje. Door steeds even in oranje te zijn, verleg je grenzen, maak je de groene zone steeds iets groter.)
Pat zegt altijd; safety first. Dat is in eerste instantie in praktische en fysieke zin; maar ook zeker in mentale zin.
#4 Horses and humans have mutual responsibilities
Humans
a. Don’t act like a predator
b. Have an independent seat
c. Think like a horse
d. Have the natural power of focus
Voor mensen dus een paar duidelijke taken; denk vanuit het paard, begrijp de effecten van je gedrag en non verbale communicatie. ‘When in horseville, do as horses do’; nog zo’n mooie van Pat. En daarnaast, zorg voor een onafhankelijke zit en focus, zodat je je paard niet in de weg zit. Zorg dat je fit bent, mentaal, emotioneel en fysiek; je paard mag geen ‘last’ van je hebben!
Een plan bijvoorbeeld, geeft je focus. Een plaatje van waar je naartoe werkt, een punt dat je in gedachten houdt om uit te komen en te kunnen ‘richten’, je kunt dat letterlijk en figuurlijk lezen, in kleine en grote contexten plaatsen.
Bijvoorbeeld: Rebbeltje ziet niet altijd de zin van wat de meiden bedenken. Hij is dan zeer duidelijk. Maakt zich sterk en trekt zijn eigen plan. Of hij heeft door dat zijn begeleider twijfelt. Hij neemt je dan rustig mee naar de lekkerste stukjes gras 🤭 Mijn eerste vraag is dan; waar wilde je naartoe? Maak een plannetje en hou je eraan. Wees lief, doe het met gevoel, maar wees zeer duidelijk. Corrigeer snel en zacht ipv laat en groot. Als dat gelukt is moeten we wel meteen naar vraag 2 en 3; hoe komt het dat Reb liever niet mee werkt? En wat kunnen we doen om te zorgen dat hij dat wel wil? Interessante puzzels!
Gabi Neurohr heeft nog een interessante aanvulling op hoe je het sturen op focus in je hoofd en gevoel vorm kunt geven; doe alsof je rijdt in een tunnel. Je benen, armen en teugels vormen de tunnel. Je focus geeft richting aan de tunnel. Krijg je dit gevoel lekker te pakken, zul je merken hoe snel je paard jouw focus volgt, en hoe weinig je met je teugels hoeft te doen!
Horses
a. Don’t act like a prey animal
b. Maintain gait
c. Maintain direction
d. Watch where you’re going
Voor de paarden ook een paar verantwoordelijkheden; dat begint met ‘act like a partner, not like a predator’. Het is aan ons om te zorgen dat het paard zich veilig voelt. Dat begint met de juiste leefomstandigheden. Zorgen dat er aan hun natuurlijke behoeften voldaan word, denk aan sociaal contact, vrije beweging, min of meer onbeperkt toegang tot ruwvoer en water. Een omgeving waarin ze zich veilig voelen. We kunnen ze daarnaast helpen door ze handvatten te geven zichzelf te beheersen, te groeien tot een veilige partner.
Het tweede gedeelte gaat om rust en zelfredzaamheid, een taak uit kunnen voeren; blijf rustig doorgaan op het tempo en in de richting die is uitgezet, en kijk waar je je voeten neerzet. De sleutel hiernaartoe zit in de circling game, game nr 5 van de 7 games. Het is een soort longeren waarbij je zelf in het midden stil blijft staan. Je stuurt je paard de circel op in een bepaalde snelheid; daarna is het de bedoeling dat hij dat rustig volhoudt totdat jij de volgende vraag stelt.
Een paard wat cónstant aangedreven moet worden om te blijven draven bijvoorbeeld is duidelijk zijn motivatie kwijt. Dat paard voelt ook gewoon die vlieg op zijn haren zitten; het is een keuze dat hij beenhulpen negeert, bijvoorbeeld. Hoe kun je puzzelen richting het vinden van de motivatie om met je samen te willen werken en dus ook een bepaalde impuls te verkrijgen?
Er zijn verschillende soorten paarden (lees hier verder over Horsenality’s) – ieder soort paard heeft een andere strategie nodig. Er is niet 1 weg of 1 manier die voor alle paarden, alle mensen en in alle situaties werkt. Uiteindelijk gaat het er denk ik om dat je paarden zo goed mogelijk leert ‘lezen’, daar op de juiste manier op in kunt spelen, en zo tot ‘samen één’ kunt komen?
Principle #5 The attitude of justice is effective
Even heel letterlijk vertaald; De houding van eerlijkheid is effectief. Meer figuurlijk en naar mijn eigen interpretatie vertaald: Een eerlijke houding heeft en geeft effectiviteit.
Pat schreef ook over ‘The Seven Keys to Succes‘; houding is daarvan de eerste. Zonder de juiste houding kom je nergens tussen de paarden. Ze voelen je feilloos aan. Je intenties, eventuele spanning die je bij je hebt, frustratie, verwachtingen. Hoeveel paarden lopen niet weg als ze de keuze hebben als je aan komt lopen? Of hebben dat vroeger gedaan, voor je het roer omgooide? Je mindset is de eerste sleutel tot succes.
In het verlengde daarvan is op een eerlijke en respectvolle manier met je paard omgaan zeer belangrijk, Hou rekening met wat hij mentaal en fysiek aankan; overvraag hem niet en hou rekening met zijn grenzen. Zorg dat hij fysiek nagekeken of geholpen word als je denkt dat dat nodig is.
Dan komt nog de manier waaróp je vraagt wat je vraagt. Het Parelli programma werkt altijd met 4 fases binnen een vraag. Fase 1 is altijd zo licht als je bedenken kunt. De gedachte, het plaatje voor je zien, energie, intentie. Je paard zal nooit lichter gaan reageren de lichtste vraag die jij stelt; begin dus altijd klein en licht! Dan doorloop je een aantal stappen (de precieze invulling hangt af van de vraag die je stelt en hoe ervaren je bent, en dus hoe fijngevoelig jullie communicatie al afgesteld is) om als het nodig is te eindigen bij fase 4; en dan ben je zo effectief dat er íets gebeurd. Effectief betekend dus niets meer dan dat je zoveel druk of energie gebruikt dat er een reactie plaatsvind.
Hoe verfijnder jullie communicatie, hoe kleiner je fases dus worden, dat is niet iets wat voor iedereen altijd en overal vast staat, maar er zijn richtlijnen, bedoeld voor wie net begint met grondwerk.
#6 Body language is universal
Houding kun je vertalen naar mindset, maar ook naar een stukje letterlijke houding. Lichaamstaal en non verbale communicatie is grensoverschreidend en dus universeel; het maakt niet uit welk land je komt of welke taal je spreekt. Gemiddeld genomen ‘spreekt’ iedereen lichaamstaal.
Daarnaast is het goed te leren wat het effect van de manier waarop wij gebouwd zijn, en de manier waarop paarden gebouwd zijn – voor verschillen geeft in lichaamstaal. Ben je bewust van je eigen lichaam en waar jouw energie naar straalt. Wees je bewust van waar je wat voor druk kunt geven bij een paard en wat daarvan de effecten zijn.
Het werken met een stick of zweepje word bijvoorbeeld niet voor niets door velen gedaan – wij hebben een ‘hoog’ lijf, paarden een ‘lang’ lijf, wij kunnen met onze armen niet zo makkelijk alle delen van het paard bereiken. Om de communicatie duidelijk te houden kunnen deze hulpmiddelen – als verlengde van je arm en dus niet om mee te meppen of straffen – een fijne ondersteuning geven!
#7 Horses teach humans and humans teach horses
Een beetje in het verlengde van ‘speel met je paard, werk aan jezelf’. Je hoeft de paarden ‘de taal’ niet uit te leggen, die moet je zelf juist leren spreken. Als je openstaat voor hun feedback kan er zoveel moois ontstaan!
Je kunt ze wel aanbieden wat ze nodig hebben om als partners te kunnen functioneren, in plaats van bijvoorbeeld als instinctieve prooi-/vluchtdieren.
Soms is het dan dus de mens die het paard ‘self management’ leert. Of de mens die de balans tussen respect en vertrouwen bewaakt, om het veilig te houden, en leuk voor iedereen. Vaak mogen wij als mens juist iets leren van het paard. Verschuiven van je hoofd naar je hart bijvoorbeeld. Ervaren hoe connectie en verbondenheid voelt, op een dieper niveau. Je bewustzijn laten groeien en tegelijkertijd rust vinden.
Hou ook rekening met je eigen ervaring. Ben jij groen of onervaren? Zorg dan dat je kunt leren van een (ouder) ervaren paard; ontwikkel je horsemanship in een veilig setting. “Set it up for succes”; nog zo’n mooi mantra van Pat.
Ben jij een echte pro? Dan kun je gerust voor een groen paard gaan en het paard juist wat leren over de omgang met mensen en ‘dingen’. Green on green makes black and blue 😉
Principle #8 Principals, purpose and time are the tools for teaching
De principes zorgen ervoor dat je begrijpt wat je aan het doen bent en waarom. Ze zorgen voor een logische opbouw in wat je doet, het zijn kernwaarden. Je zou deze principes van binnen en buiten moeten kennen als je begint aan je Horsemanship pad.
Purpose, doel. Wat is het doel van wat je aan het doen bent? Doelen stellen is goed om niet ‘mindless’ bezig te zijn met iets waarvan je niet eens weet waarom je het doet. Genieten; dat is iets dat wat mij betreft hoog in het vaandel moet! Zowel voor jou, als voor je paard. Door het paard het doel te laten zien van de oefeningen word het soms ook leuker of makkelijker. Zomaar zijwaarts of achteruit is soms lastig; door het over een balk of tussen 2 pionnen te doen, of door werkelijk rijdend een hek te openen en te sluiten, krijg het bezig zijn betekenis.
Time, tijd..; daar kun je weer meerdere kanten mee op. Take the time it takes, so it takes less time & I have never seen ik take longer than dan 2 days’ zijn 2 bekende van Pat.
Het is weer een stukje mindset; laat je haast & onrust thuis. Neem de tijd die nodig is. Expect a lot, accept a little, reward often. Belonen hoeft geen snoep te zijn. Rust, een favo kriebelplekje kriebelen – ik ben niet zo van werken met voedsel – maar er zijn er zat die zweren bij bijvoorbeeld clickertraining. Geef je paard de tijd te puzzelen, geniet van het proces. Ook met kleine kleine stapjes kun je grote resultaten boeken. En uiteindelijk gaat het niet eens om het resultaat.. maar om de weg die je samen bewandeld en de relatie die je onderweg opbouwt!
